به گزارش روابط عمومی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، کارگاه تعاملی
«سواد رسانه‌ای» با محوریت مفهوم ادراک در جهان رسانه‌ای شده، سه‌شنبه ۲۸ دی در
اداره کل فرهنگ و ارشاد استان گلستان برگزار شد.
در این کارگاه که با حضور محمد آقاسی جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه افکار
عمومی برگزار شد، مفهوم ادارک در جهان رسانه‌ای‌شده، نخستین موضوعی بود که مورد
بررسی قرار گرفت.
آقاسی در ابتدای این بحث، به تشریح مفهوم ادراک پرداخت و آن را با تعریف
درست از خود و شرایط اطراف معنا کرد.
پس از آن ادراک دستکاری شده به‌عنوان یکی از مهمترین مسائل حوزه ارتباطات
که می‌تواند فضای تبلیغات و اطلاع‌رسانی را متاثر کند مطرح شد و به تبع آن تشریح
انواع خطاهای شناختی که ادارک را متاثر می‌کند، محورهای جدیدی را به مباحث کارگاه
افزود.
آقاسی در ادامه کارگاه و در توصیف انواع خطاهای شناختی از چهار خطا یاد
کرد و گفت: خطای همه‌بینی، خطای منفی‌بافی، خطای ذهن‌خوانی و خطای برچسب‌زنی از
مهمترین خطاهای شناختی محسوب می‌شوند؛ خطاهایی که عمدتا ارتباطی تنگاتنگ با مفهوم
تعمیم دارد و با دستکاری ذهن مخاطب بر او تأثیر می‌گذارند.
مدرس این کارگاه علاوه بر این در بحث خطاهای شناختی به مبحث سواد رسانه‌ای
نیز نقب زد و از اهمیت درک درست از مفاهیم برای اطلاع‌رسانی و ساخت پیام اثرگذار
بر مخاطب یاد کرد. او همچنین از منظر مخاطب نیز شناخت این خطاها را مهم برشمرد و
آن را در دریافت پیام و درک و گفتگوهای مسائل زندگی روزمره ضروری تلقی کرد.
آقاسی در تبیین حضور فراگیر اینترنت در زندگی بشر امروزی نیز اظهار کرد:
فضای اینترنت به تشدید خطاها و افزایش بسامد آن کمک کرده است. در چنین فضایی به دلیل
گستردگی ارتباطات و اثرگذاری آن بیشتر شده است.
او افزود: افزایش ارتباطات سبب‌ساز گستردگی دامنه پاسخگویی شده، چنانچه
اگر در گذشته رسانه‌ها و خبرنگاران در نشر اطلاعات و اخبار نسبت به مخاطبان کمتری
احساس مسئولیت‌پذیری داشته‌اند، اما امروزه با حضور اینترنت و شبکه جهانی اطلاعات،
پاسخگویی خبرنگاران و اصحاب رسانه دامنه وسیع‌تری یافته است.
مدرس این کارگاه در خصوص تعداد افکاری که را روزانه ذهن بشر را درگیر می‌کند
نیز افزود: در طول روز از ذهن افراد ۵۰ تا ۷۰ هزار فکر می‌گذرد؛ حجمی که معادل تولید
یک کتاب است. در این میان اینترنت نیز یکی از منابع تولید فکر است که زندگی بشر به
آن وابسته شده است.
او همچنین اشاره کرد: دو سوم جهان با اینترنت سروکار دارد و سه‌ونیم درصد
در جهان سالانه به این طیف می‌پیوندند. آمارها نشان می‌دهد، در هر دقیقه ۲۳۱ میلیون
ایمیل در دقیقه جابه‌جا می‌شود، بیش از ۹۰ هزار و ۲۰۰ متن منتقل می‌گردد، پنج میلیون
۹۰۰ هزار جست‌وجوی گوگل صورت می‌پذیرد و ۲۳۷ هزار و ۲۰۰ توئیت جابه‌جا می‌شود.
آقاسی ضمن اشاره به اهمیت گوشی‌های همراه برای جست‌وجو در اینترنت اظهار
کرد: در کشورهای توسعه‌یافته، استفاده از این گوشی‌ها برای یافتن اطلاعات در اینترنت
کمتر است. همچنین این مسئله به نسل‌ها و جوامع مختلف بستگی دارد.
او همچنین در زمینه وابستگی بیش‌ازحد از این گوشی‌ها اضافه کرد: آمارها
نشان می‌دهد که توان و تحمل دور بودن از گوشی و به تعبیری اطلاعات، ۱۲ دقیقه است؛
پدیده‌ای که از آن با عنوان فوبیای از دست دادن اطلاعات می‌توان یاد کرد. فوبیای
اطلاعات، از پدیده‌هایی‌ست که به روند دستکاری اطلاعات کمک می‌کند و آن را تشدید می‌نماید.
او همچنین در تبیین جامعه‌پذیری جدید در درک ما نسبت به پیرامون‌مان گفت:
در جامعه جدید، انسان‌ها به یکدیگر افسار شده‌اند. به این معنی که در طول شبانه
روز در حال تبادل و دریافت پیام هستیم. این مسئله وابستگی به وابستگی زیاد و
متفاوتی میان انسان‌ها منجر شده است. همچنین در جامعه‌پذیری جدید، معاشرت‌های آنلاین
معنا پیدا کرده و ما با چیزی طرفیم که در گذشته معنا نداشته است. از سوی دیگر، در
این فضای نوین، نوع روابط انسانی تغییر کرده و مفاهیمی نظیر گروه‌های هواداری و
صفحات و کانال‌های مرتبط با آن‌ها وارد فضای اجتماعی ما شده است.
آقاسی افزود: از دیگر ویژگی‌های دنیای جدید که مولود جهانی‌شدن رسانه‌هاست،
گسترش ارزش‌های جهانی و کم‌رنگ شدن ارزش‌های بومی و ملی‌ست. در مجموع، این مسائل
اهمیت توجه به دستکاری ادارک را می‌رساند که شناخت آن، یکی از موارد اصلی در توسعه
سواد رسانه‌ای قلمداد می‌شود.
در بخش دوم این کارگاه که مشخصاً به‌صورت تعاملی برگزار شد، زندگی در عصر
اطلاعات مورد توجه قرار گرفت و تمرکز مباحث بر مفهوم پساحقیقت استوار شد.
آقاسی در این بخش از کارگاه با ایجاد ارتباط میان مفاهیم پساحقیقت و سواد
رسانه‌ای ادامه داد: امروزه در عصر پساحقیقت قرار داریم، یعنی غلبه با احساسات است
و رسیدن به کنه حقیقت، دشوار. سواد رسانه‌ای در عصر پساحقیقت، بیش از هر زمان دیگری
معنا می‌یابد، از همین رو در چنین عصری، سواد رسانه‌ای، جایی خود را عیان می‌کند
که توان کشف حقیقت از پس احساسات وجود داشته باشد.
گزارشگر: سعیده زاد قناد