سیاست های لازم به منظور کشف و رشد استعدادها و خلاقیت ها و حمایت از محققان و هنرمندان
مصوب جلسه مورخ 1370/6/4 شورای فرهنگ عمومی
مقدمه
اَلناسُ َمعادِنُ کَمَعادِنِ الذَ‌هَب وَ الفِضَةِ – پیامبر اکرم (ص). انسان نیز همانند طبیعت، مجموعه‌ای از ذخائر و دفائن ارزشمند، معادن و گنجینه‌های پربار، نیروها و قوای متراکم درونی است. اندیشه و ایمان تعالی بخش دینی در جایگاه اصلی و حقیقی خویش عظیم‌ترین قوة محرکه‌ای است که نیروهای نهفته در درون و استعدادهای خفته در بستر وجود آدمی را به وادی بیداری و حرکت سوق داده به فعلیت و ظهور می‌رساند. در این میان، آماده‌ترین و مستعدترین زمینه‌ها و ذخائر وجودی را در نهاد و نهان جوانان باید سراغ گرفت – اِنَما قَلبُ الحَدثِ کَالارضِ الخالیةِ کُلَما اُلِقَی فیها قَبِلتهُ – علی(ع). روح آنان زمین پرباری است که بذرهای دانش و هنر را در دل جای می‌دهد و به ریشه و ساقه و میوه تبدیل می‌کند. شجره علم و فضیلت با ریشه دواندن در اعماق وجود آدمی، از منابعی که دست قدرت الهی در آن سرزمین لایتناهی به ودیعت نهاده است، بهره بر می‌گیرد، تناور می‌شود و به بار می‌نشیند.
نظام الهی و مردمی جمهوری اسلامی در هر حال نسبت به این امر اساسی مسئولیت و رسالتی عظیم دارد. مسئولیت و رسالتی که هم ضرورت شناختن و کشف کردن و شکوفا ساختن استعدادها و خلاقیتهای پنهان و پیچیده در طومار وجود جوانان و نوجوانان و نوباوگان را شامل می‌شود و هم استمرار و تداوم این فریضة بزرگ در مورد اساتید و محققان و رجال عرصة قلم و فرهنگ و هنر و خلق کنندگان آثار برجسته و برگزیده و صاحبان ابداعات و ابتکارات ارزندة فرهنگی و هنری را در بر می‌گیرد.
قانون اساسی با الهام از اندیشه و آرمان تعالی‌بخش اسلام ناب محمدی(ص) و همچنین اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی به تبعیت از اصول قانون اساسی، شناختن و شکوفا کردن استعدادها و خلاقیتها و نیز ترغیب و تشویق اهل تحقیق و تألیف و ابداع و ابتکار و بارورتر کردن توانایی‌ها و نیروهای درونی ارباب علم و فرهنگ و هنر را در زمرة وظایف نظام اسلامی قرار داده است. همچنین در آیین‌نامة شرح وظایف شورای فرهنگ عمومی نیز لزوم تدوین و تصویب سیاستهای لازم برای تحقق این امر اساسی به عنوان یکی از مهم‌ترین وظایف این شورا مورد تأیید و تأکید قرار گرفته است. اکنون به منظور تحقق مفاد بند ششم از ماده دوم آیین‌نامه شورای فرهنگ عمومی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی[1]، سیاستهای لازم برای کشف و رشد استعدادها و خلاقیتها و نیز تشویق و ترغیب محققان، مؤ‌لفان، مترجمان و هنرمندان به شرح ذیل اعلام می‌شود.
ماده 1: اهداف
الف) شناخت، پرورش و تقویت استعدادها، توانایی‌ها و خلاقیتهای فرهنگی و هنری
ب) ارتقای بینش اعتقادی، اجتماعی، سیاسی و اعتلای فکر و ذوق عمومی در عرصه‌های فرهنگی و هنری
ج) رشد روحیة تحقیق و پژوهش در امور فرهنگی و هنری
د) رشد کمی و کیفی آثار برجسته و برگزیده در حد قابل عرضه به مراکز فرهنگی و هنری داخل و خارج
ه’) حمایت از حقوق قانونی پدیدآورندگان آثار فرهنگی و هنری و تلاش در راه تأمین امنیت فکری آنان
و) حمایت از آزادی بیان و قلم در چهارچوب قانون اساسی و سیاست فرهنگی کشور
ز) رواج فرهنگ و سنن اصیل اسلامی و ملی و نفی مظاهر فرهنگ و سنن منحط و مبتذل
تبصره – در این مصوبه هرگاه واژه پدیدآورندگان به کار رفته، منظور صاحبان آثار فرهنگی و هنری است.
ماده 2: سیاستها
الف) سیاستهای حمایتی
1- تقویت پدیدآورندگان کارآمد و سالم آثار و ابداعات فرهنگی و هنری
2- برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری برای تربیت افراد متخصص و متعهد و به فعلیت درآوردن خلاقیت آنان در رشته‌ها و شاخه‌های گوناگون فرهنگی و هنری
3- کمک به تشکیل و گسترش مراکز مستقل و سالم فعالیتهای فرهنگی و هنری از قبیل کانون‌های قلم، موسیقی، تئاتر و نظایر آنها
4- فراهم آوردن و حفظ کردن زمینه‌های مطلوب جهت تأمین و تضمین حقوق قانونی و قضایی پدیدآورندگان و حرمت و منزلت اجتماعی آنان
5 – فراهم آوردن امکانات و تسهیلات و انجام کمکهای لازم(از قبیل پرداخت وام و یارانه معافیت از پرداخت مالیات، بخشودگی مواد اولیة تولید آثار هنری از سود بازرگانی و حقوق گمرکی، بیمه کردن آثار و مآثر، ایجاد نمایشگاهها و بازارهای عرضه و خرید آثار در داخل و خارج و نظایر آن) به منظور اجرای طرحها و پروژه‌های فرهنگی و هنری توسط پدیدآورندگان.
6 – سرمایه‌گذاری برای تولید آثار برجستة فرهنگی و هنری و خریدن این قبیل آثار توسط دولت
7 – زمینه‌سازی و فراهم آوردن امکانات لازم جهت تأسیس و گسترش مجتمع‌ها و شبکه‌های بزرگ، به منظور جذب و جلب افکار عمومی به مراکز فرهنگی و هنری و عرضه و فروش آثار محققان، مؤ‌لفان، مترجمان و هنرمندان به طور وسیع در این مراکز
8 – ارزیابی وضعیت فرهنگی و هنری در هر استان و تهیه و تنظیم شناسنامة امکانات و نیازهای فرهنگی
9 – بهره‌گیری از امکانات موجود، کمکهای مادی و معنوی مردم و امکانات غیردولتی در جهت تحقق سیاستهای فرهنگی و هنری
10- همکاری مؤ‌ثر با آموزش و پرورش به منظور شناخت و شکوفایی استعدادهای فرهنگی و هنری از طرقی مانند تقویت و گسترش کانون‌های فرهنگی و تربیتی، اردوها و اردوگاهها، جشنواره‌ها و برنامه‌های فرهنگی و هنری در سراسر کشور
تبصره – این همکاری نباید به صورتی انجام گیرد که مستلزم تداخل در حوزه وظایف آموزش و پرورش باشد.
11- اهتمام به برگزاری جشنواره‌ها و مسابقات متنوع و مؤ‌ثر در سطوح مختلف فرهنگی و هنری و اختصاص جوایز ارزنده به آنها و تشویق مؤ‌سسات و بنیادهای مختلف جهت سرمایه‌گذاری و شرکت در این بخش
12- ارزیابی تخصص و آگاهی پدیدآورندگان و اعطای گواهینامة خاص متناسب با میزان مهارت و خبرویت آنان
13- فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای آشنا کردن پدیدآورندگان به حقوق خود و ضوابط قانونی و نیز راهنمایی و اقدام لازم در جهت حل و فصل مشکلات قانونی و حقوقی پدیدآورندگان و تعیین مرجع ذیصلاح به منظور حل کدخدامنشانة مشکلات پیش از طرح در مراجع قضایی، از قبیل اختلافات میان مؤ‌لفین و ناشرین، دعاوی مراکز دولتی و خصوصی، مشکل کپی رایت و حق‌التألیف و سایر حقوق ناشی از تهیه و تولید آثار فرهنگی و هنری
14- فراهم آوردن زمینه‌های حضور پدیدآورندگان آثار فرهنگی و هنری در کنفرانسها، سمینارها، جشنواره‌ها و نمایشگاهها در سطح ایران و جهان به منظور تبادل اطلاعات و تجربیات و آشنایی با طرحها و تکنیکهای نوین و آگاهی از دستاوردهای جدید و نیز معرفی بهترین پدیدآورندگان
15- گسترش و تقویت شبکه‌های پژوهش، تولید، عرضه، توزیع، ثبت و نگهداری پدیده‌های فرهنگی و هنری از قبیل کتابخانه‌های تخصصی، خانه‌های فرهنگ و هنر، آرشیوهای فیلم و نوار، مراکز اسناد و مدارک فرهنگی و هنری، گالری‌ها و نگارخانه‌ها و نظایر آنها
16- گسترش زمینه‌ها و فرصت‌های مطالعاتی و تحقیقاتی و همچنین در نظر گرفتن بورس تحصیلی و مانند آن در مراکز آموزشی داخل و خارج کشور برای پدید آورندگان آثار فرهنگی و هنری خصوصاً نیروهای جوان و مستعد و خلاق
17 – اعطای نشانهای فرهنگی به دانشمندان، محققان، مؤ‌لفان، مترجمان و هنرمندان صالح و برجسته و اعطای جوایز متناسب با شأن علمی و ارزش آثار فرهنگی و هنری آنان
ب) سیاستهای هدایتی و نظارتی
1 – سوق دادن خلاقیتها، ابداع، ابتکارها و آفرینشهای فرهنگی و هنری در جهت احیأ و تقویت فرهنگ و تمدن اسلامی، رشد فضائل اخلاقی، تحکیم ارزشهای انسانی و تأمین نیازهای طبیعی و مشروع جامعه
2 – اتخاذ راه حلها و شیوه‌های اثباتی و ایجابی و تقدم آن بر شیوه‌های سلب و نفی و تلاش برای افزایش غنای علمی و فکری و تقویت بینش‌های نقادانه در جهت مصون‌سازی فرد و جامعه در برابر آرأ و اندیشه‌های نادرست
3 – آموزش و تربیت افراد مستعد و متعهد در رشته‌های مختلف فرهنگ و هنر و غنی‌تر کردن جامعه اسلامی در این جهت از طریق تولید و آفرینش آثار فرهنگی و هنری
4- تلاش مستمر برای یافتن روشهای مناسب و قالب‌های نو به منظور نشر و گسترش ارزشهای معنوی و متعالی و به جلوه درآوردن زیبایی‌های اندیشه و اعتقاد اسلامی در جامعه و جهان با استمداد از برجستگان و فرهیختگان فرهنگ و هنر
5- سالم‌سازی محیط فرهنگی و هنری از طریق گسترش زمینه‌های بحث و تبادل نظر میان مسئولان امور فرهنگی و هنری با اصحاب فرهنگ و هنر و اهتمام به نظرها و پیشنهادهای آنان و همچنین توجیه آنان نسبت به سیاستها، قوانین و برنامه‌های فرهنگی و هنری کشور
6- تقویت، سالم‌سازی و کمک به راه‌اندازی مراکز و شبکه‌های نشر و توزیع آثار و تولیدات فرهنگی و هنری
7- ارزیابی آثار و عوارض سیاستهای هدایتی و حمایتی در ارتباط با جریانات و فعالیتهای فرهنگی و هنری و سنجش آرای عمومی و کسب آرای صاحبنظران به منظور اصلاح خطمشی‌های هدایتی و حمایتی موجود و تعیین خط مشی‌های مساعد و سنجیده
8- تشویق و ترغیب پژوهش از طریق زمینه‌سازی برای گسترش و تقویت کمی و کیفی مراکز پژوهشی، فرهنگی و هنری در جهت افزایش بار علمی و تخصصی و رشد و غنای هرچه بیشتر آثار پدیدآورندگان و ایجاد هماهنگی لازم در این موارد
9- تهیه و تنظیم شناسنامة مراکز و شخصیتهای فرهنگی و هنری و سوابق علمی و هنری و فرهنگی آنان و تقویت و توسعه بانک اطلاعات و مراکز اسناد و مدارک فرهنگی و هنری به همین منظور
10- تجهیز و گسترش مراکز ویژة ثبت و ضبط خاطرات، سنتها، فرهنگ و آداب عامه مردم در جهت عرضه اطلاعات و مواد لازم برای نویسندگان و پژوهندگان و آهنگسازان و پدیدآورندگان آثار هنری با عنایت به حفظ، انسجام و وحدت ملی جامعه
11- حمایت از چاپ و انتشار کتب مرجع و معتبر و کمک در جهت ارتقای کیفی آن
12- فراهم کردن تسهیلات و تحقق شرایط مناسب برای نقد آثار و تولیدات فرهنگی و هنری توسط صاحبنظران از طریق وسائل ارتباط جمعی به منظور رشد و هدایت طبیعی جامعه
13- ارزیابی همه جانبة کارنامة مراکز فرهنگی و هنری به منظور درجه‌بندی توانایی‌ها و صلاحیت‌های علمی و شناخت مشکلات و برنامه‌ریزی و تلاش برای حل آنها
14- تلاش برای تنظیم طرحها و لوایح قانونی لازم و تکمیل قوانین موجود با بهره‌گیری از تجربیات گذشته و آرای صاحبنظران متعهد به منظور عرضه آن به مراجع ذیربط جهت تصویب
ماده 3: ویژگی‌ها و امتیازات پدیدآورندگان و آثار آنان
1- ارزش هنری و وزانت اثر
2- میزان اهمیت و ضرورت اثر برای جامعه
3- برخورداری اثر از نوآوری و خلاقیت
4- میزان همسویی اثر با معیارها و ارزشهای مسلم اسلام و انقلاب
تبصره – حمایت مورد نظر در این مصوبه شامل کسانی می‌شود که ملتزم به اسلام و انقلاب اسلامی باشند.
ماده 4: هیأت نظارت
1- به منظور نظارت بر اجرای هرچه بهتر این مصوبه هیأتی تحت عنوان هیأت نظارت تشکیل می‌شود که حداقل دوبار در سال به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل جلسه می‌دهد.
تبصره 1- هیأت، دو کمیته تخصصی (به تناسب دو حوزة کشف و رشد استعدادها، حمایت از محققان و هنرمندان) تحت نظارت خود تشکیل می‌دهد.
تبصره 2 – آیین‌نامه کمیته‌ها به تصویب هیأت نظارت می‌رسد.
2- اعضای هیأت نظارت عبارتند از:
الف) وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
ب) معاون دانشجویی وزارت فرهنگ و آموزش عالی
ج) معاون پرورشی وزارت آموزش و پرورش
د) یکی از معاونین رئیس سازمان صدا و سیما
ه) سه نفر به انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
ماده 5: این مصوبه در 5 ماده و 5 تبصره به تصویب شورای فرهنگ عمومی رسیده‌است.
——————————————————————————–
[1] – این سیاست ها براساس آئین نامه گروه فرهنگ عمومی مصوب چهل و سومین و چهل و چهارمین جلسه مورخ 64/8/7و 64/8/14شورای عالی انقلاب فرهنگی تهیه شده است.
این مصوبه برای تصویب نهایی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال گردید که پس از مدتی برای تجدید نظر به شورای فرهنگ عمومی عودت داده شد و حذف این موضوع از دستور جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی به اطلاع رییس شورای فرهنگ عمومی وقت رسید.