نشست تخصصی «رسانه
و انتخابات ریاست جمهوری 1400» با عنوان «پایگاه‌های خبری و پوشش انتخابات ریاست
جمهوری» روز دوشنبه سوم خرداد ماه در قالب ویدئو کنفرانس در دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی
رسانه‌هابرگزار شد.
به گزارش روابط
عمومی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، در این نشست بیژن مقدم، مدیر مسئول
سایت خبری الف؛ مهرداد خدیر، عضو شورای سردبیری پایگاه خبری- تحلیلی عصر ایران؛ و
دکتر گیتا علی‌آبادی، مدیر کل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها حضور داشتند و ضمن
طرح موضوع،به بحث و بررسی در خصوص اهمیت و نقش پایگاه‌های خبری در جلب مشارکت و
حضور مردم در انتخابات 1400 پرداختند.
دکتر گیتا علی‌آبادی،
مدیر کل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها در آغاز این جلسه با اشاره به شرایط
ویژه و حساس انتخابات ریاست جمهوری سال 1400 گفت: انتخابات 1400 دارای یک سری
تغییرات محتوایی و ظاهری است که به لحاظ محدودیت زمانی آن را متمایز ازانتخابات در
ادوار گذشته کرده و نحوه پوشش‌دهی اخبار آن نیز تحت تأثیر این شرایط قرار گرفته
است.
وی افزود:
همانطور که می‌دانیم هنوز اسامی کاندیداها مشخص نشده و با توجه به این فرصت اندک، کار
برای رسانه‌ها نیز سخت‌تر شده است. بر همین اساس، پس از برگزاری دو نشست قبلی که
به این موضوع اختصاص داشت، موضوع سومین دور نشست انتخابات و رسانه، به نقش پایگاه‌های
خبری در پوشش اخبار انتخابات اختصاص یافته است. در این نشست می‌خواهیم ببینیم نحوة
کار پایگاه‌های خبری در پوشش اخبار انتخابات به چه صورت خواهد بود؟هم‌چنین، با
توجه به وجود شبکه‌های اجتماعی و سیطره ویروس کرونا که دامنگیر جامعه شده، پایگاه‌های
خبری به چه طریق می‌توانند در جلب مشارکت و حضور مردم در انتخابات کمک کنند و به
انعکاس ایده‌ها و برنامه‌های کاندیداهای ریاست جمهوری در این دوره بپردازند.
مهرداد خدیر، عضو
شورای سردبیری پایگاه خبری، تحلیلی عصر ایران در ادامه این نشست گفت: بحث کوتاه
بودن زمان انتخابات، از یک نظر مشکل به حساب می‌آید ولی از منظر دیگر مشکل محسوب
نمی‌شود. این مسئله به پایگاه‌ها خبری ارتباطی ندارد و باید برای آن چاره دیگری
اندیشید. اگر این تأخیر به دلیل بیماری کرونا و بحث سلامت مردم باشد که ما در
برگزاری المپیک دیدیم این تأخیر موجب برگزاری بهتر المپیک شد. به اعتقاد من اگر
فاصله گرفتن افکار عمومی جامعه از فضای انتخاباتی به‌دلیل بیماری کرونا باشد، همان
بهتر که مدتی از واکسیناسیون جامعه بگذرد تا هم روند ابتلا به بیماری کاهش یابد و
هم از التهابات جامعه کاسته شود تا مردم بتوانند با خاطری آسوده تصمیم بگیرند.
وی افزود: تأخیری
که در انتخابات 1400 و اعلام اسامی نامزدهای جناح‌های اصلی رخ داده، تاکنون در هیچ
دوه‌ای اتفاق نیفتاده است. در گذشته وقتی انتخابات در بهار برگزار می‌شد، از
مهرماه سال قبل آن، روند فعالیت‌های انتخاباتی آغاز می‌شد. در آن زمان سایت‌های
خبری نبودند و روزنامه‌ها کار خود را شروع می‌‌کردند و فضای انتخاباتی شکل می‌گرفت
و در این مدت فقط جمع‌بندی نهایی انجام می‌شد و بعضی از کاندیداها تصمیم می‌گرفتند
که به نفع چه کسی کنار بروند. اما امروز این اتفاق نیفتاده است. نکته مهم دیگر این
است که انتخابات یک امر مدرن است و امر مدرن مناسک و اقتضائات خاص خودش را دارد.
به‌طوری که می‌دانیم انتخابات و سیاست با احزاب پیوند خورده و نمی‌توان از رسانه‌ها
انتظار داشت که در این فرصت کوتاه یک تعداد کاندیداها را به مردم معرفی کنند. این
اتفاقات باید پیش از این می‌افتاد. مانند فینال اصلی جام دو باشگاه. در این مدت
کوتاه نمی‌توان باشگاهی را به مردم معرفی کرد. سیاست برای خود باشگاه دارد.در
انتخابات رسانه‌ها باید انعکاس‌دهنده باشگاه‌های سیاسی باشند تا هرکس بتواند بر
اساس تعلق خاطر سیاسی و جناحی خود به کاندیدای موردش نظر رأی دهد.
خدیر با تأکید بر
نقش حساس رسانه‌ها در این برهة زمانی از انتخابات گفت: کار رسانه این است که
پیشینه و سوابق و عملکرد کاندیداها را معرفی کند و ادعاهای آنها را محک بزند و در
این راستا افرادی را برای گفت و گو و مناظره دعوت کند. پایگاه‌های خبری می‌توانند
در این عرصه از یک گفتمان خاص حمایت کرده و افراد را تشویق به انتخاب آن کاندیدا
کنند. از این‌‌رو پایگاه‌های خبری تحت‌تأثیر شبکه‌های اجتماعی و التهابات و
هیجانات فضای مجازی قرار می‌گیرند.
تأثیرگذاری
پایگاه‌های
وی افزود: برتری
و ویژگی‌های یک پایگاه خبری در وهلة اول،انجام کار حرفه‌ای و استنادی است. در واقع
در شبکه‌های اجتماعی بین خبر واقعی و خبر جعلی مرزی وجود ندارد و مردم باید آگاه
باشند که شبکه‌های اجتماعی مخلوطی از اخبار راست و ناراست هستند که تشخیص این امر
به میزان سواد رسانه‌ای و آگاهی مردم بستگیدارد. اما در این مجال اندک،رسانه‌ها فرصتی
برای افزایش آگاهی و ارتقاء سواد رسانه‌ای مردم ندارند. بنابر این، در چنین شرایطی،
رسانه باید کار حرفه‌ای خود را انجام دهد و از التهابات و هیجانات دور باشد و در
اخباری که منتشر می‌کند از اعمال نظر خودداری کند.
خدیر تأکید کرد: مهم‌ترین
آفت یک رسانه اعمال نظر شخصی در خبرها است. در حالی‌که رسانه می‌تواند در یادداشت‌ها
و مصاحبه‌ها نظر خود را بیان کرده و موضع‌گیری داشته‌باشد. حتی به‌کارگیری و
استفاده از ابزارهایی مانند تیتر برای تخریب و یا تبلیغ کاندیداها کاری نادرست و
غیر حرفه‌ای است. یکی دیگر از آفت‌هایی که دامنگیر برخی از پایگاه‌های خبری می‌شود،
این است که برخی از کاندیداها برای خودشان پایگاه خبری دارند و انتظار دارند که از
سوی آنها مورد حمایت قرار گیرند. این مسئله خلاف اخلاق و کار حرفه‌ای است و می‌تواند
رسانه را با مشکل مواجه سازد. رسانه باید بداند که در هر شرایطی فقط باید به وظایف
حرفه‌ای خود عمل کرده و از اعمال نظر و هیجانات دور باشد.
وی گفت: شیوع
کرونا علیرغم بدی‌ها و سختی‌هایی که داشت، موجب گسترش فرهنگ استفاده از فضای مجازی
در جامعه و رسانه‌ها شد. به‌خصوص کهاخیراً وزیر ارتباطات قول اینترنت مجانی را در
یک ماه پیش رو به مردم داده است. رسانه‌ها باید سعی کنند از این فضا استفاده مطلوببه
عمل آورند. یکی از مشکلات مهم فضای مجازی انتشار خبرهای فیک و جعلی و پخش شایعات است که نقش تخریبی دارند.پایگاه‌های
خبری پایگاه‌های رسمی هستند که کار حرفه‌ای انجام می‌دهند اما در عین حالنیز می‌توانند
به یک شمشیر دو دم تبدیل شوند. مهم‌ترین کار این رسانه‌ها این است که مردم را به
سمت اخبار واقعی سوق دهند. در اینجا شبکه‌های اجتماعی غیررسمی و پایگاه‌های خبری
رسمی باید از یکدیگر تفکیک شوند. چون فعالیت آنها حد و مرزی ندارد و اطلاعات
مختلفی در آنها رد و بدل می‌شود که می‌تواند غیرواقعی باشد. زیرا این نگرانی وجود
دارد که فعالیت پایگاه‌های خبری رسمی نیز تحت‌تأثیر شایعات قرار گیرد.
ارزیابی انتخابات
امسال
عضو شورای
سردبیری پایگاه خبری- تحلیلی عصر ایراندر ارزیابی خود از انتخابات امسال گفت: اگر
ما دنبال مشارکت هستیم، باید بدانیم که هر قدر تنوع بیشتر باشد مشارکت نیز بیشتر
خواهد شد. نباید از رسانه‌ها انتظار داشت که نقش جارچی را ایفا کنند. یعنی اگر
بازار سیاست غرفه‌هایش متعدد باشد، مردم امکان انتخاب بیشتری خواهند داشت. به هر
صورت جریان‌های رسمی و سیاسی کشور مشخص هستند و اگر این جریان‌ها در انتخابات
نماینده رسمی داشته باشند، مشارکت افرادی که به آنها گرایش دارند بیشتر خواهد شد.
وی افزود: اتفاقی
که در دوره‌های اخیر در جامعه افتاده، ترجمه اقتصاد، سیاست و معیشت است. به این
معنی که آنجایی که انتخابات با معیشت و اقتصاد پیوند می‌خورد، میزان مشارکت مردم
نیز بیشتر می‌شود. به‌طوری که میزان مشارکت قشر متوسط جامعه مانند کارمندان دولت،
سهامداران بورس و افرادی که با نهادهای اداری در ارتباط هستند بالاتر است. اما بر
خلاف آن، میزان مشارکت در بین گروه‌هایی از جامعه که احساس می‌کنند تصمیمات و
اتفاقات سیاسی در زندگی آنها تأثیر نخواهد داشت، و یا فرودستان و فرادستان جامعه به لحاظ مالی بسیار
پایین است.
قشر متوسط جامعه
نسبت به این امر آگاه است کهتعامل با جهان و سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی تأثیرات
مهمی در اقتصاد و معیشت و آینده سرزمین و فرزندانشان خواهد داشت. ما باید تلاش
کنیم تا توجه مردم را به سوی واقعیت‌ها و زیرساخت‌ها سوق دهیم تا جو توهم و شعار و
تخیل را از جامعه دور کنیم. بنابراین هر قدر رسانه‌ها نگاه مردم را نسبت به واقعیت‌ها
آگاه و خردگرایی را تقویت کنند، کارشان اخلاقی‌تر خواهد بود.
به‌طور کلی کار
رسانه‌ها کاری است معطوف به واقعیت و باید بدانیم با وجود کرونا و تحریم‌ها وضعیت
کشور می‌توانست خیلی بدتر از این باشد. در حالی‌که در چنین شرایطی ما داریم
انتخابات برگزار می‌کنیم و از لحاظ خوراک و معیشت کمبودی احساس نمی‌کنیم. علاوه
براین، فرزندان ما با وجود کرونا توانستند یک سال تحصیلی را خارج از فضای مدرسه و
در فضای مجازی پشت سر بگذارند. بنابراین رسانه باید نیمه پر لیوان را ببیند و امید
را در دل جامعه زنده نگه دارد و به جای تبلیغ صرف،به واقعیت‌ها بپردازد.
بیژن مقدم،
مدیرمسئول سایت خبری الف گفت: تلاش ما در انتخابات این است که میزان مشارکت مردم
را افزایش دهیم که این امری شدنی است. در این مسیر ما با سه جریاناصلی در انتخابات
مواجه هستیم. یک گروه، جریان تخریبی انتخابات است که ریشه خارجی دارد و مربوط به
جریان‌هایی است که با انقلاب و منافع ملی هیچ نسبتی ندارند. بنابراین باید با این
جریان مقابله کرد. گروه دوم، گروه مرددین هستند که برای شرکت در انتخابات دچار
تردید و دودلی هستند. آنها هم استدلال‌های زیادی برای عدم مشارکتدارند.
رسانه باید تلاش کند تا مشارکت آنها را برای شرکت در انتخابات جلب نماید. گروه سوم،
کسانی هستند که در انتخابات شرکت می‌کنند و بین 38 تا 40 درصد افراد جامعه را
تشکیل می‌دهند. این گروه مخاطبان ما هستند و باید کمک کنیم تا با اطلاع و آگاهی
بیشتر، انتخاب بهتری انجام دهند. رسانه‌ها باید تلاش کنند تا ضمن گفت و گو و
ارزیابی کاندیداها، اطلاعات درست را به مخاطبان انتقال دهند. در مجموع، این
رفتارها کمک می‌کند تا ما انتخابات خوبی داشته باشیم.
یکی دیگر از
مسائلی که باید مورد توجه قرار گیرد، پیشگیری از تکرار تجربیات تلخ گذشته در
انتخابات است. این موضوع می‌تواند هم در حوزه اجرا، هم در حوزه نظارت و هم در حوزه
نامزدها مشاهده شود. در چنین وضعیتی باید با نامزدهای انتخاباتی وارد گفت‌وگو شد.
به‌طوری که می‌دانیم در حال حاضر 592 نفر ثبت‌نام کرده‌اند و قرار است فردا نظر
شورای نگهبان منتشر شود. از این تعداد، 40 نفر مشهور هستند و هر یک فکر می‌کنند
کاندیدای با صلاحیتی هستنند و می‌توانند کشور را اداره کنند. به‌طور طبیعی نمی‌توان
40 نفر نامزد انتخاباتی داشت. بنابراین تعدادی از اینها حذف خواهند شد. در اینجا مسئله
مهم برای ما، رفتار نامزدهایی است که بعد از اعلام شورای نگهبان از گردونه
انتخابات حذف شده‌‌اند. این افراد ممکن است به رد صلاحیت خود اعتراض داشته باشند
که باید از مسیر درست، اعتراض آنها پیگیری شود. حتی بعد از انتخابات نیز اگر تخلفی
صورت گرفته شده باشد، باید به طریق قانونی مورد رسیدگی قرار گیرد. اینها مسائلی
است که باید در انتخابات مورد توجه قرار گیرد تا بتوانیم فضا را برای انتخابات گرم
نگه داریم.
تهیه کننده گزارش
:لیلا نوری میاندوآب