نشست تخصصی «کرونا و پساکرونا» با
نگاهی به مسائل اجتماعی وفرهنگی روز
دوشنبه 16 تیر ماه در دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها برگزار شد.
به گزارش روابط‌عمومی دفتر مطالعات و
برنامه‌ریزی رسانه‌ها، این نشست با حضور دکتر محمد اسلامی رئیس گروه مدیریت برنامه سلامت وزارت بهداشت،
درمان و آموزش پزشکی؛ دکتر محمد نصیری، رئیس سازمان داوطلبان و سخنگوی جمعیت هلال احمر؛ و دکتر گیتا علی آبادی،
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها برگزار شد و نقش رسانه‌های جمعی و
مشارکتهای مردمی در پیشگیری و مدیریت کرونا ویروس مورد بحث قرار گرفت.
در ایتدای این نشست، دکتر گیتا
علی آبادی، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، در مورد اهداف برگزاری
نشست گفت: امروز سعی داریم بیشتر از منظر سلامت، بهداشت و کمک های داوطلبانه
مردمی به بررسی چگونگی مدیریت ویروس کرونا بپردازیم. همانطور که می‌دانید مسئله
کرونا و پساکرونا تا حد بسیار زیادی زندگی انسان‌ها را در کل جهان تحت تأثیر قرار
داده و به لحاظ پزشکی، جهش ژنتیکی، میزان سرایت و نحوه ابتلا،تغییراتی را در زندگی
انسان‌ها به‌وجود آورده که ممکن است تا پایان شیوع این بیماری هم ادامه داشته
باشد.به همین دلیل این دوران را به دو دوره: «کرونا و پسا کرونا» تقسیم کرده‌اند
و ما می‌خواهیم ببینیم در این دوره با چه تغییراتی مواجه خواهیم شد؟ آیا می‌توان
به زندگی عادی گذشته برگشت؟ یا باید در انتظار اتفاقات دیگری بود؟ در این نشست با
دعوت از متخصصان و مسئولان وزارت بهداشت و جمعیت هلال احمر به بررسی این موضوع
خواهیم پرداخت.
دکتر محمد اسلامی، مدیرگروه مدیریت
برنامه سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ضمن ابراز خرسندی از برگزاری این
نشست گفت: امروز ششمین جلسه‌ای است که من در خدمت دوستان در وزارت فرهنگ و ارشاد
اسلامی هستم و امیدوارم این پیگیری‌ها از سوی وزارت ارشاد باعث بهبودی روند کاری
رسانه‌ها در رابطه بین مردم و حاکمیت شود.
وی افزود: وضعیتی که ما در آن قرار
داریم وضعیت صددرصد ایده آلی نیست اما باید دانست که همیشه یک گام رو به جلو وجود
دارد و امیدواریم رسانه به عنوان واسط بین دولت و مردم، با آگاهی و اثربخشی و
بهبود رویه، کاری کند که بتوانیم به روش‌های
بهتر و مؤثرتری جهت با مقابله با ویروس
کرونا دست یابیم. .
وی یکی از اصلی ترین مسائل و مباحث
مطرح در حوزه وزارت بهداشت را در مقابله با کوید19 چگونگی
جلب مشارکتهای مردمی عنوان کرد و افزود:چند روز پیش مقام معظم رهبری در سخنان خود
فرمودند که هم مردم و هم مسئولین آن شدت رویارویی مقابله با بیماری کرونا را از
دست داده‌اند. در مقابله با این ویروس باید دانست مردم خسته شده‌اند. زیرا این
بحران بر خلاف بحران‌های طبیعی که ممکن است ظرف چند روز به یک ثبات برسد، تا الان
چهار ماه و نیم است که به طول کشیده و معلوم نیست تا کی ادامه داشته باشد .
بنابراین یک علت کاهش مشارکتهای مردمی به همین دلیل است و باید روش هایی را در
پیش گرفت که افزایش مشارکت‌ها را در پی داشته باشد.
اسلامی، افزایش مشارکتهای مردمی را شامل
سه مرحله دانست و افزود: مرحله اول، پیشگیری است و باید کاری کنیم که افراد کمتر
مبتلا شوند و اگر بیمار شدند از آنها خوب مراقبت شود. مرحله دوم، مسئله کنترل و
مراقبت و چگونگی نگهداری از بیمار است که چارچوب های روشنی دارد. پس از آن، مرحله پیش
می‌آید که شامل آزمایش، دارو، بیمارستان و سایر روش‌های درمانی است. اما مهم‌ترین
مشارکت، مشارکت مردم در پیشگیری است که مهم تر از درمان است و رسانه‌ها باید با
آموزش و آگاهی های لازم به مردم کاری کنند تا مشارکتهای مردمی در مرحله پیشگیری
بیشتر شود. البته در زمان بیماری هم مشارکت وجود دارد که به دلیل ترس از مرگ است
و افراد راحت تر آن را قبول می‌کنند.
وی افزود: اولویت اول امروز ما کرونا‌ست
بنابراین سواد سلامت مرتبط مردم با بیماری باید زیاد شود. زیرا ماهیت بیماری به
گونه‌ای است که الگوهای آن پیوسته در حال تغییر است و سواد جامعه نیز باید متناسب
با آن افزایش یابد. مردم باید بدانند در هر مرحله از تغییرات ویروس چه کاری باید
انجام دهند و یا چه کاری نکنند. در غیر این صورت نمی‌توان از آنها انتظار داشت.
سواد سلامت مردم زمانی کارآیی خواهد داشت که نگرش افراد جامعه را تغییر دهد. بنابراین
توصیه می‌شود رسانه‌ها تمام انرژی خود را روی این مسئله بگذارند. زیرا زمانی که
سواد سلامت مردم منجر به تغییر عقاید و باورهای آنها شود، ما بخش اعظم راه را رفته‌ایم
و مشارکت‌ها بیشتر خواهد شد. در اینجا دستورالعمل‌های بهداشتی و مداخله‌ها در
کارمردم باید به گونه‌ای باشد که امکانپذیر باشند. مانند ماسک زدن که گفته می‌شود
ماسک کاغذی بهتر است، اما داشتن ماسک بهتر از نداشتن آن است. پس اگر به مردم می‌گوییم
فلان کار را انجام دهند، باید روش آن را نیز یاد بدهیم به عبارتی، پیام‌های ما زمانی
کارآیی دارند که آسان بوده و در مردم نگرش
ایجاد کنند. علاوه بر این، پیام‌ها باید محترمانه و به زبان ساده بیان شوند تا
مخاطبان حالت تدافعی به خود نگیرند و باورهای نادرست اصلاح شوند.
مدیرگروه مدیریت برنامه سلامت وزارت
بهداشت درمان و آموزش پزشکی با بیان اینکه ایجاد محدودیت و باور نادرست می‌تواند
منجر به خستگی و عدم مشارکت مردم در مقابله با کرونا شود گفت: یکی از باورهای
نادرست این بود که به مردم گفتیم با گرم شدن هوا کرونا هم از بین می رود. اما در
کیش، بندرعباس و امارات هوا گرم بود و گرمای هوا مانع از انتشار ویروس نشد و بسیاری
از مردم به بیماری کرونا مبتلا شدند وبسیاری نیز از بین رفتند. از سویی رسانه‌هاو
دستگاه‌های اجرایی نیز مانع از انتشار این باور غلط نشدند. به همین دلیل وقتی به
پایان اردیبهشت ماه رسیدیم، کم‌کم رفتارهای پیشگیرانه از سوی مردم کمرنگ شد و
بسیاری به بیماری مبتلا شدند. ما هنوز داریم برای مردم محدودیت ایجاد می‌کنیم، در
حالی که آموزش‌های لازم را نداده ایم. گفته‌ایم ماسک بزنید اما نگفتیم علاوه بر
داشتن ماسک باید فاصله دو متری را هم رعایت کنند. زیرا ذرات کمتر از 5 میکرون می‌توانند
تا فاصله دو متر هم پرتاب شوند. با توجه به سخت بودن فاصله دو متری، گفته شد، حداقل
فاصله یک متر است؛ اما مردم به دلیل ناآگاهی این فاصله را هم رعایت نکردند و به 70
و 80 سانتیمتر تقلیل دادند و در نهایت به کرونا مبتلا شدند. بنابراین، محدودیت
نادرست و غیر واقعی می‌تواند منجر به خستگی زودرس شود؛ پس باید سراغ محدودیت‌های
واجب رفت و اینجاست که رسانه باید با آگاهی بخشی به جامعه و آموزش‌های درست به
مردم کمک کند.
وی افزود: نکته مهم دیگر، مشارکت مردم
در مراقبت و خودارزیابیبرای ارتقاء سلامت است که در سایت Salamat.gov.ir به این
مهم پرداخته‌ایم . در این سایت 12 میلیون کُد یونیک وارد شده که در آن مردم با
پاسخ به چند سؤال ساده، خودارزیابی کرده‌اندو کسی که خودارزیابی می‌کند، یعنی برای
سلامت خود دغدغه دارد، در اینجا رسانه با پیام‌های خود می‌تواند این دغدغه را پر
رنگ‌تر کند.
اسلامی افزود: بیماری کرونا عوارض و
آسیب هایی را در پی دارد که از چهار بُعد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی قابل بررسی
است. در مورد آسیب‌های جسمی باید گفت این آسیب‌ها می‌توانند تا مدت‌ها ادامه پیدا
کنند، مانند تنگی نفس. هم‌چنین، آسیب‌های روانی و غم از دست دادن عزیزان، دوری از
اجتماع، و ضعف و کاهش باورهای معنوی نیز از جمله مواردی هستند که پس از کرونا باید
مورد توجه قرار گیرند.
وی با اشاره به نتایج تحقیقی که در
زمینه میزان گرایش خانواده‌ها به انواع رسانه‌ها انجام شده بود گفت: در این بررسی،
اولین انتخاب مردم، کتاب های چاپی با 45 درصد بود. 20 درصد سی دی ، 14 درصد شبکه‌های
مجازی، 12 درصد نرم افزارهای موبایلی و 7 درصد نیز اینترنت بود . بنابراین باید
تلاش کنیم تا اطلاعات ااز طریق انواع رسانه‌ها به مردم منتقل شوند و مخاطبان
بیشتری تحت پوشش قرار گیرند. یعنی هر چه تنوع رسانه بیشتر باشد، مخاطبان بیشتری پیام‌ها
را دریافت خواهند کرد و به دنبال آن فرایند افزایش سلامت اتفاق خواهد افتاد.
محمد نصیری، رئیس سازمان داوطلبان و
سخنگوی جمعیت هلال احمر در ادامه این نشست گفت: براساس تبصره 14 قانون مدیریت
بحران، هلال احمر متولی جمع‌آوری و رساندن کمک‌ها و مشارکتهای مردمی در بحران‌ها
است که یکی از آنها بحران‌‌هایی است که از ویروس‌ها و بیماری‌ها ناشی شده است. در
حال حاضر ما با ویروسی مواجه هستیم که قبلاً با این نمونه از تجربه جهانی همراه نبوده
است . این اتفاق در ابتدای اسفند سال گذشتهرخ داد، اما اثرات و عوارض آن در بین
مردم، مسئولین و نهادهای حاکمیتی به مراتب بیشتر از بحرانی بود که در سیل سال گذشته‌اتفاق
افتاده بود. در این بحران، نوع ورود مردم و همکاری آنها زبانزد است. یعنی هیچ جایی
نبود که اعلام نیازی صورت بگیرد و همه برای آن تلاش نکنند. اعلام نیازهایی که در
مجموعه بیمارستانی به عنوان اولین سنگرهاصورت می‌گرفت. اولین سنگرهایی که بیشترین
مراجعه را داشتند.
وی در مورد میزان مشارکتهای مردمی در
مبارزه با کرونا گفت: در این رابطه 471 بیمارستان در مورد عملکرد مشارکتهای مردمی
گزارش دادند و رقم های متعددی را اعلام کردند. خیریه‌ها توسط هلال احمر سازماندهی
می شدند. ما 42 خیریه در کشور داشتیم که در ایام نوروز و تعطیلات به صورت شبانه
روزی خدمت می‌کردند و پاسخگوی نیازهای بیمارستانی به عنوان سنگر اول مبارزه با همه‌گیری
کرونا بودند. در این رابطه جمعیت هلال احمر قریب به 130 میلیارد تومان مشارکتهای
نقدی و غیر نقدی جمع‌آوری کرده بود. در این دوران 72 هزار نیروی داوطلب در کنار
هلال احمر برای پشتیبانی از وزارت بهداشت فعالیت می‌کردند. اینها نیروهای داوطلب
تخصصی در مراکز درمانی و مراکز غربالگری بودند.
وی افزود: این جریان خیلی خوب پیش می‌رفت
و خیلی هم مراجع داشتیم. اما از آنجایی که جنس مواجهه با این فرایند خیلی معین و
مشخص نبود، با نزدیک شدن ماه مبارک رمضان رویکرد مشارکت از حمایت در حوزه پشتیبانی
برای پیشگیری و غربالگری در موضوعات مربوط به حمایت درمانی به سمت حوزه معیشتی
رفت. به تعبیری، شاید ما با دید پساکرونا پیش رفتیم، چون دیدیم کرونا افت کرده است.
در این جا افراد جامعه نیازهایی داشتند، شغل‌شان را از دست داده بودند و ما شروع
کردیم به مواجهه با آن. دراین دوره بحث‌های مربوط به تأمین بسته‌های غذایی مطرح شد
که بین 5/3 تا 5 میلیون بسته غذایی با مشارکت همه دستگاه‌های اجرایی و نهادها بین
مردم توزیع شد که 220 هزار از سهم آن مربوط به جمعیت هلال احمر بود . اما اکنون
بعد از ماه مبارک رمضان در حوزه معیشت و هم در حوزه مواجهه با بیماری کرونا و
حمایت از مردم تقریباً دچار یک سکوت شده‌ایم. یعنی نه درخواستی از سوی مردم به
مفهوم آن درخواست‌هایی که رسانه‌های متعدد در مورد مواجهه شدن با افرادی که از
کرونا متأثر شده اند، داشتیم و نه حتی در حوزه‌های درمان.
نصیری بیان کرد: در مواجهه با کرونا هر
روز مباحث جدی و جدیدی مطرح می‌شود. به عنوان مثال: در دوره اول، همه بحث‌ها بر سر
این بود که از کرونا نترسید و گفته می‌شد که کرونا 5 درصد می‌کشد اما ترس از کرونا
بیشتر می کشد. اما امروز با این مسئله مواجه هستیم که کرونا خیلی خطرناک شده و با
نشان دادن تصاویر گورستان‌ها سعی داریم خطر بالای میزان مرگ و میر ناشی از کرونا
را گوشزد کنیم.
وی تأکید کرد: یکی از رسالت‌ها و خواهش
ما از رسانه‌ها این است که موضوع بیماری کرونا موضوعی سیاسی و جناحی نیست و دولت و
مردم و حاکمیت در برابر آن وزن مساوی دارند. اگر همه اینها با یکدیگر تعامل داشته
و با هم کار کنند، می‌توانیم شیب بیماری راکاهش داده و اتفاقات خوبی را در کشور
رقم بزنیم.
نکته دیگر، این است که باید به مردم
یاد بدهیم که با کرونا باید زندگی کنند. آن هم با آموزش‌هایی که هر روز ممکن است
تغییر پیدا کنند. مثلاً یک بار گفتیم با آمدن فصل گرما کرونا از بین می رود، ولی
نرفت و معلوم نیست واکسن آن کی بیاید و نمی‌دانیم تعداد فوتی‌ها به کجا خواهد رسید.
همه اینها موضوعاتی هستند نگران‌کننده که هر روز تغییراتی را نیز به دنبال دارند.
رئیس داوطلبان جمعیت هلال احمر افزود:
کرونا یک حادثه جهانی است که همه کشورها را درگیر کرده است. بنابر این ما نمی‌توانیم
نسبت به شیوع آن در کشورهای منطقه بی‌تفاوت باشیم. زیرا مواجهه با کرونا باید
منطقه‌ای باشد و باید دید هر کشور چگونه عمل می‌کند تا در زمان لازم کمک‌های خود
را ارسال کنیم. زیرا مرگ و میر نمی‌تواند در کشور به پایینترین حد برسد، و در کشورهای
همسایه رو به افزایش باشد. بنابراین باید حواسمان به کشورهای اطراف باشد زیرا ما
در دو جبهه کرونا و تحریم داریم کار می‌کنیم .
وی با بیان اینکه آسیب‌های ناشی از
کرونا پشت درب منزل همه ایرانی‌هاست، گفت: در مورد میزان مشارکتهای مردمی در
مقابله با کرونا می‌توان گفت: در این رابطه130 میلیارد کمک‌های مردمی نقدی و غیر
نقدی جمع آوری شد و 72 هزار نفر داوطلب در این دوران با ما همکاری داشتند. هم‌چنین،
42 تشکل کشوری، 471 بیمارستان را پشتیبانی می‌کردند. از طریق این مجموعه، 153
میلیارد تومان کمک نقدی جمع آوری شده بود که 58 میلیارد تومان آن از بابت مشارکتهای
بین المللی بود. در مجموع، 12 میلیارد تومان مشارکت مردمی نقدی و غیر نقدی توسط
تشکل‌های مردم نهاد جمع آوری شده است. بود که قابلیت ارائه خدمات بهداشتی در مراکز
درمانی را داشته باشد. یکی از فراخوان های ما مربوط به داوطلبان متخصص در رشته‌های
تخصصی پزشکی و پیراپزشکی است و دیگری تحصیلکردگانی که داوطلب خدمت در بیمارستان‌ها
هستند و آموزش لازم را ندیده‌اند. ما طی فراخوانی داریم این کار را انجام می‌دهیم
تا برای همه مراکز درمانی پشتیبان آماده کنیم. البته‌این آموزش‌ها رایگان هستند .
تولید و توزیع ماسک رایگان بین گروه‌های آسیب دیده و پرریسک مثل گروه بیماران
سرطانی و صعب العلاج در مناطق حاشیه‌ای نیز از جمله سیاست‌هایی است که هلال احمر
آن را دنبال می‌کند. سال گذشته 500 هزار ماسک تولید کردیم و امیدواریم امسال نیز
با مشارکت مردم این روند ادامه پیدا کند. بحث معیشت اقشار و گروه‌های آسیب پذیر از
این بحران نیز بسیار مهم است. زیرا اگر به معیشت مردم اهمیت ندهیم ممکن است در حوزه‌های
اجتماعی مواجهاتی داشته باشیم . البته جنس مداخله‌ها باید از جنس مداخله «محله
محور» باشد. یعنی با الگوی بسیج، سپاه در کانون‌های مساجد و با الگوی محله محور،
نیازها را شناسایی و برطرف کنیم. در این رویکرد با الگوی توانمندسازی و ظرفیت‌سازی
محلی می‌توانیم مشکلات و معضلات نیازمندان را حل کنیم. در غیر این صورت، نه در قدرت
و نه در وسعت دولت و حاکمیت و حتی مشارکت‌ها و فراخوان ها نیست و نمی‌توانیم این
مشکلات را حل کنیم. پس باید این نیاز را
کوچک کرد و در همه محله‌ها، روستاها و دهداری‌ها آن را عملی کرد تا کارها مثل دوره
اول پیش برود.
وی افزود: به عقیده من که 15 سال مسئول
حوزه مشارکتهای مردمی بوده‌ام، اگر نیازها درست بیان شوند و نحوه کمک‌ها شفاف شوند
و واسطه‌ها برداشته شوند، در کشورمان هر موضوعی پیش آید، مردم پای کار هستند و می
توانیم بحران‌ها را با موفقیت از سر بگذرانیم.
تهیه کننده گزارش:لیلا نوری میاندوآب