نشست هماندیشی زیست عفیفانه و مناطق آزاد با حضور جمعی از کارشناسان و فعالان حوزه عفاف و حجاب در دبیرخانه مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی برگزار شد.
به گزارش ایکنا، در نشست هماندیشی زیست عفیفانه و مناطق آزاد، به بحث و بررسی پیرامون زیست عفیفانه و آنچه در مناطق آزاد میتواند به شکلدهی این موضوع یاری دهد، پرداخته شد و هر یک از صاحبنظران این حوزه به بیان نظرات تخصصی خود پرداختند که در ادامه به بخشهایی از آن اشاره میشود.
حجتالاسلام مهدی بیاتی، دبیر کارگروه عفاف و حجاب شورای فرهنگ عمومی طی سخنانی در این نشست اظهار کرد: حدود دو ماه و نیم است که مصوبهای با عنوان تشکیل کارگروه زیست عفیفانه در شورای فرهنگ عمومی گذرانده شده و پس از تصویب این مصوبه نیز پیگیریهای زیادی از سوی دفتر ریاست جمهوری و شخص معاون اول رئیسجمهور در رابطه با چگونگی اجرای این مصوبه انجام شد تا چنانچه اجرای آن با مشکل روبهرو شده است، اعلام کرده و نسبت به رفع آن اقدام کنند.
وی افزود: امیدوارم بتوانیم این مصوبه را در سال ۱۴۰۱ اجرایی و اعلام کنیم که وضعیت جمهوری اسلامی در مسئله عفاف و حجاب در قالب زیست عفیفانه به چه صورت است. در بحث عفاف و حجاب موضوعات متنوع و متعددی وجود دارد که همیشه از طرف کارشناسان مطرح میشود، ولی این تعدد موضوع خیلی وقتها کار را دشوار کرده و ما به نوعی به یک بیعملی میرسیم، یعنی به خاطر اینکه سیاست روشنی وجود ندارد، در نهایت اتفاق خیلی خاصی نیز نمیافتد و مشکلات ما بر سر جای خود باقی خواهد ماند.
بیاتی بیان کرد: در این زمینه سه راهبرد را انتخاب کردیم که راهبرد اول، بحث پایه چرخش گفتمانی از مسئله حجاب است که هم حجاب اجباری از آن گرفته شده و هم مسئله حمایت از خانواده و آداب خانواده در آن دیده میَشود و به نظر میرسد این مسئله از نکات بسیار مهم است.
دبیر کارگروه عفاف و حجاب شورای فرهنگ عمومی ادامه داد: اگر بخواهیم به خوبی وارد مسئله عفاف و حجاب شویم و نسبت به بررسی دقیق آن اقدام کنیم. این مسئله به جای اینکه امنیت و آرامش خانواده را فراهم کند، آرامش خانواده را به هم میریزد.
بیاتی گفت: در میان قشر بدحجاب جامعه، گروه خیلی خاصی وجود دارد که اصطلاحا به آنها تننما یا مانکن گفته میشود که در این زمینه باید در برابر این گروه ایستادگی کرد؛ چراکه امروز بسیاری از افراد از این دست بدحجابها حمایت کرده و این نوع رفتار را حاصل آزادی و انتخاب آنها میدانند. نباید در جامعه طوری رفتار کرد که از این افراد هنجارشکن حمایت شود. متأسفانه این مسئله یکی از اشکالات ماست که تننماها را فقط بدحجاب میدانیم و همان احکامی که برای همه بدحجابها وجود دارد را برای تننماها و کسانی که وضعیت بسیار ناهنجاری دارند در نظر میگیریم.
وی افزود: پیشنهاد ما در شورای فرهنگ عمومی این است که اگر میخواهیم اقدامات گفتمانی یعنی در حوزههای رسانه، هشدار و ... انجام داده و یا حتی کار انتظامی انجام دهیم، به سراغ مانکنها و افراد فوق هنجارشکن برویم و نشان دهیم در مسئله افرادی که رفتارشان بسیار ناجور است، نوعی اجماع وجود دارد.
دبیر کارگروه عفاف و حجاب شورای فرهنگ عمومی اظهار کرد: این مسئله بدان معناست که همین افرادی که بعضا بدحجاب هستند نیز قبول دارند که نوعی بدحجابی وجود دارد که بر روی خانواده تأثیر منفی دارد و این موضوع، مسئله بسیار مهمی است. یعنی آن فوق هنجارشکن برای حتی افرادی که حجاب شرعی را رعایت نمیکنند، خطرناک محسوب میشود.
دسترسپذیری مؤمنان به پوشاک عفیفانه
بیاتی ادامه داد: پیشنهاد اول ما این است که باید نوعی چرخش گفتمانی صورت گیرد. نکته دوم دسترسپذیری به پوشاک عفیفانه است، یعنی مؤمنان برای به دست آوردن پوشاک عفیفانه به دردسر نیفتند. مسئلهای که متأسفانه در جامعه رخ داده و مؤمنان به نوعی جریمه شده و برای اینکه چادر مناسب، مانتوی مناسب و یا روسری مناسب پیدا کنند، به سختی میافتند و پوشاک مورد نظر خود را در هر حجره و مغازهای پیدا نکرده و چنانچه پیدا کنند نیز ارزان و باکیفیت نیست که در اینجا نظام باید نسبت به دسترسپذیری مؤمنان به پوشاک عفیفانه به خوبی وارد عمل شود.
وی افزود: نکته سوم بحث مجازات است. اگر میخواهیم کسی را مجازات کنیم، باید همان فوق هنجارشکن را که کار رسانهای نیز بر روی آن انجام شده است، در سطح جامعه مجازات کنیم و فقط چنین افرادی دستگیر شوند. البته کاردرمانی در وهله نخست قرار دارد و باید طوری رفتار کنیم که مردم بدانند اگر فردی نیز خیلی با شرایط طبیعی جامعه در تعارض قرار داشته و مخالف آن عمل میکند، باز با او تعامل شده و تلاش میشود آنها را از کسانی که معارض نیستند، جدا کنیم.
بیاتی تصریح کرد: پیشنهاد بنده به شورای فرهنگ عمومی این است که در مناطق آزاد بتوانیم از ظرفیت رسانهها و کار محیطی استفاده کرده و به این افراد هنجارشکن و یا همان تننماها هشدار دهیم که در حال آسیب زدن به جامعه هستند. از سوی دیگر باید سیاستی در مناطق آزاد در نظر گرفته شود که پوشاک عفیفانه در دسترس عموم مردم قرار داشته باشد. یکی از ویژگیهای مناطق آزاد پایین بودن میزان مالیات و بحث ارزانی است و افراد میتوانند از آنجا پوشاک یا وسایل فراوان و ارزانی را وارد کشور کنند که بهتر است ما چنین سیاستی را در مناطق آزاد در نظر بگیریم.
دبیر کارگروه عفاف و حجاب شورای فرهنگ عمومی در پایان بیان کرد: در حال برنامهریزی برای برگزاری همایشی در قشم با حضور مدیران و نقشآفرینان مناطق آزاد کشور پیرامون بحث پیوست فرهنگی و مسئله فرهنگی در مناطق آزاد هستیم که در این همایش میتوان برای قضیه حجاب و مسئله پوشش نیز برنامهریزی کرد. البته طرحهای متعددی در این زمینه در شورای فرهنگ عمومی مطرح شده و در حال بررسی است.
در ادامه این مراسم فاطمه ستاری نوید، جانشین بسیج جامعه زنان کشور ضمن تبریک اعیاد شعبانیه اظهار کرد: موضوع عفاف و حجاب یکی از دغدغه های بسیج جامعه زنان کشور است و مصوبه جلسه۴۲۷ شورای فرهنگ عمومی و مصوبه جلسه ۸۲۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی نشان از این دارد که باید در موضوع عفاف و حجاب ورود پیدا کنیم.
دستگاههای فرهنگی به وظایف خود عمل کنند
ستارینوید در ادامه با بیان اینکه شکستن جو غالب بیحجابی در کشور، بسیار دشوار است، افزود: ای کاش دستگاههای مسئول زیست عفیفانه اعم از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما، وزارت آموزش و پرورش و سایر دستگاه های مسئول وظایف و تکالیفی که در مصوبه جلسه۴۲۷ شورای فرهنگ عمومی و مصوبه جلسه ۸۲۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی به آنها واگذار شده را به درستی عمل میکردند.
وی همچنین از فضای نامطلوب حول محور عفاف و حجاب سخن به میان آورد و گفت: اگر هر نهاد و سازمان وظیفه خود را در قبال مصوبات عفاف و حجاب شورای عالی انقلاب فرهنگی به درستی انجام دهد، مسلما جو غالب بیحجابی یا بدحجابی شکسته خواهد شد.
جانشین بسیج جامعه زنان کشور اعلام کرد: پایگاههای بسیج در مناطق آزاد اعم از استانهای هرمزگان، مازندران، گلستان، گیلان و سیستان و بلوچستان این آمادگی را دارند که از طریق اغنای افکار عمومی به موضوع مقابله با بیحجابی و بدحجابی بپردازند. در همین راستا سردار سلیمانی به پایگاههای بسیج در استانها سفر کردند تا این موضوعات را پیگیری کنند. به هر حال باید برای مقابله با جو غالب در کشور فرهنگسازی شود.
ستاری نوید در ادامه به تشریح فعالیتهای بسیج جامعه زنان کشور پرداخت و گفت: در سال آینده بحث آموزش موضوعات عفیفانه به دانشآموزان، دانشجویان، کارمندان دولت و اساتید سطوح مختلف، در دستور کار ما قرار دارد. سازمان بسیج به عنوان جهاد فرهنگی جنگ نرم به موضوعاتی مانند بحث جوانی جمعیت، تشکیل و تحکیم خانواده، ازدواج و ... ورود پیدا کرده است.
وی همچنین به یکی از اتفاقات جالب در جلسات استانی سازمان بسیج اشاره کرد و گفت: در جلسهای که با فرمانده بسیح استان هرمزگان داشتیم، آقای صالحی عنوان کردند در چند سال گذشته که مسافران جزایر استان هرمزگان را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب میکردند اهالی به علت رشد رفاه مالی که از این طریق برای آنها رخ میداد از شرایط به وجود آمده راضی بودند.
جانشین بسیج جامعه زنان کشور افزود: اما به هر حال بعد از ورود مسافران و هنجارشکنیهایی که در این جزایر اتفاق افتاد، بسیاری از این ساکنان جزیره به دلیل افزایش طلاق و مشکلات بیحجابی و بدحجابی دیگر حاضر نیستند مسافران وارد جزیره شوند. فرمانده بسیج استان هرمزگان در این جلسه تاکید داشتند که جزیره هرمز را دریابید که مانند جزایر قشم و کیش نشود.
ستارینوید در پایان اظهار کرد: برگزاری کرسیهای آزاداندیشی نیز میتوانند به مقابله با جو غالب بیحجابی بیاید. بسیج دانشجویی در زمینه برگزاری کرسیهای آزاد اندیشی ظرفیت مناسبی دارد.
راحله امینیان، فعال رسانه در حوزه عفاف و حجاب نیز از دیگر سخنرانان حاضر در مراسم بود. وی ضمن تأکید بر نگرش واقعبینانه و به دور از بدبینی و خوشبینی صرف اظهار کرد: به عنوان فردی که تردد زیادی به جزیره کیش به خاطر نوع شغل همسرم دارم، تمرکز و صحبتم بیشتر در مورد جزیره کیش است.
امینیان با بیان اینکه لازمه زیست عفیفانه تربیت فرهنگی و لازمه تربیت فرهنگی بستر مناسب برای سیاستگذاریهای کوتاه و بلند مدت، نگاه دقیق، پژوهش، افراد متخصص و صاحب صلاحیت است، گفت: افرادی که واقعا دلسوزند نه فقط فرمایشاتی، نه فقط نمایشی، نه فقط نشستهای کلیشهای و مستمری که هیچ وقت خروجی ندارد.
ضعف جبهه انقلاب؛ نداشتن سواد رسانه
امینیان بزرگترین ضعف جبهه انقلاب را نداشتن سواد رسانه دانست و اظهار کرد: ما نیاز به کارگروه رسانه داریم. در حوزه رسانه نباید به شکل عیان برنامههایی در حوزه زیست عفیفانه داشته باشیم. آنقدر بد عمل کردیم و آنقدر کارهای ما نخنما شده که حتی مخاطب همیشگی ما که اتفاقا با ما بحث فکری همسو دارد هم دیگر نمیپذیرد، چراکه به سمت کلیشه و تکرار رفتیم؛ پس نیاز به تیم رسانهای که دارای فکر خوب باشد داریم.
وی با تأکید بر اینکه تاریخ مصرف بسیاری از سیاستهایمان در حوزه عفاف و حجاب گذشته است، تصریح کرد: به روز بودن برای تغییر نگرش و فرهنگسازی بسیار مهم است. باید بررسی کرد که در حوزه زیست عفیفانه چقدر زیر ساخت ها را آماده کردهایم که حالا نگرانی و دغدغه ما پوشش عفیفانه خانوادههاست. کدام بستههای فرهنگی را در این حوزه تهیه کردیم. وقتی هیچ کاری انجام نشده است چه توقعی وجود دارد؟
امینیان با بیان اینکه در ایام نوروز ۱۴۰۱ سفر به ترکیه، گرجستان و ارمنستان به مراتب ارزانتر از سفر سه روزه به کیش است، گفت: من این ضعف را خدمت آقای مهندس ضرغامی هم عرض کردم که ایشان فرمودند بخاطر مسائل کرونایی است. ما در حوزه زیست عفیفانه هیچ تلاشی نکردیم و اجاره دادیم افراد از سایر فرهنگها تغذیه کنند. چرا در جزیره کیش برنامههای فرهنگی وجود ندارد، چرا خانوادهای مذهبی ما کمتر حضور دارند. نمازخانههای مراکز تجاری منطقه آزاد کیش را رصد کنید؛ غمانگیز است؛ یعنی وقتی وارد میشوید احساس میکنید فقط باید سریع نماز را بخوانی و خارج شوی، چراکه هیچ اهمیتی بدان داده نشده است.
وی بیتوجهیها، تبعیضها و بیعدالتیها را منجر به بی انگیزه شدن افراد بومی مناطق آزاد دانست و گفت: وقتی آنها بیانگیزه شوند، قطعاً تعامل با شما نخواهند داشت و نمیتوانند سیاستهای شما را به عنوان نیروهای مردمی محقق کنند.
سیدرسول علمالهدی، نویسنده و پژوهشگر حوزه عفاف و حجاب نیز در این نشست به بررسی حوزه سیاستگذاری و راهبردنگاری عفاف و حجاب پرداخت و گفت: در بحث عفاف و حجاب معمولا به سه سطح عمده «حوزه شناختی» که متناظر بر نظام تعلیم و تعلیم است، «گرایشی» به معنای اخلاقیات و حرکات نفسانی که به حوزه خانواده، محله، مسجد و ... وابسته است و «سطح سبک زندگی» که به نظامات رفتاری جامعه شامل بازار، رسانه، هنر و ... وابسته است توجه میکنیم.
وی با اشاره به اینکه در این جایگاه (که در حال بحث در حوزه عفاف و حجاب هستیم) دسترسی ما به نظام تعلیم و تربیت کمتر است، اما به نظام سبک زندگی یعنی بازار، نظام تفریح و نظام رسانه بیشتر دسترسی داریم، گفت: تاکنون نظام جمهوری اسلامی چهار رویکرد عمده را در سیاستهای عفاف و حجاب تجربه کرده است و همین طور هم پیش میرود.
علمالهدی در خصوص رویکرد اول گفت: یکی از این رویکردها، جریانی از بیتفاوتی اجتماعی را از سوی گروههای اجتماعی، نخبگان و مردم شامل میشود که این رویکرد به صورت سینوسی بعضی مواقع در جامعه خیلی پررنگ شده و البته به گفتمانهای دولتهای جمهوری اسلامی وابسته بوده است. این رویکرد را در دولت قبل مشاهده کردیم.
وی ادامه داد: رویکرد دیگر، جرم انگاری است که در آن جریمه و تعزیرات نسبت به جریان ضد عفاف و حجاب مطرح شد و مدلهای گشتهای ارشاد، جریمه بدحجابی، جریمه گشت منکرات و ... در کشور اجرا شد. رویکرد جرمزدایی نیز رویکرد دیگری است که بیشتر دنبال تغییر قوانین حجاب است و رویکرد نهایی رویکرد ترویج است.
علمالهدی با اشاره به اینکه در رویکرد ترویجی مدلهایی را داشتیم و رویکرد امروز به عنوان رویکرد مردمی سازی بسیار مورد توجه واقع شده است، گفت: نظریه انقلاب اسلامی هم به نوعی به رویکرد ترویجی وابسته است و ما باید به رویکرد مردمی سازی توجه کنیم و ببینیم رفتار سازی یعنی چه؟
علمالهدی هشدار داد: احساس توهین یعنی مقدمهای برای تعارض اجتماعی؛ بنابراین اگر ما گروههای مردمی را برای تذکر به جریان غالب بد حجاب دعوت میکنیم حواسمان باشد آیا با این کار داریم منازعات فرهنگی را به سطح جامعه میکشیم یا نه؟ و اگر این منازعات بخواهد گسترش پیدا کند احتمالا نوع دیگری از مسئله حجاب از جنس جنگ نرم برجسته میشود که ما نمیخواهیم این اتفاق بیفتد.
وی افزود: جنگ نرم حجاب و بد حجابی تقریبا در سه چهار سال اخیر خیلی برجسته شده است و فعالیتهای آن خانم آمریکا نشین از یک طرف و یکسری فعالیتهایی که در داخل کشور به آن شاخ و برگ داده میشود و برخی از وقایع خاص مثل دختران انقلاب و ... کمک کرده که در این جنس جنگ نرم، امر زنانگی و امر حجاب به هم پیوند بخورد. حال ما در این فضای جنگ نرم میخواهیم در خصوص یک امر فرهنگی صحبت کنیم و وارد یک اغناسازی شویم.
علمالهدی گفت: به نتایج این پژوهش نگاه کنید؛ ما جنس کار را سخت کردهایم و حال در این شرایط میخواهیم به سراغ تبیین مسئله عفاف و حجاب در مناطق آزاد برویم؛ جایی که از لحظه ورود به آن در فرودگاه و حتی از داخل هواپیما تقریبا کشف حجاب معمول است و در سواحلی مثل سواحل کیش اگر کسی روسری و حجاب داشته باشد موجب تعجب دیگران میشود.
وی هشدار داد: این اتفاق یعنی ما امکانی که در اختیار جمهوری اسلامی است را دقیقا ضد قانون جمهوری اسلامی استفاده کردهایم. این اتفاق دارد معمولیسازی میشود و از سوی دیگر ما هم نمیخواهیم این موضوع وارد مبحث جنگ نرم کنیم و این نوعی تعارض و تضاد ایجاد کرده است و ما باید با ظرافت میانه کار را بگیریم که نه آتش بیار جنگ نرم حجاب و عفاف شویم و نه اینکه این ناهنجاریها معمولی شود.
علمالهدی در جمعبندی این بخش از سخنان خود گفت: بنابراین ما به یک سری راهکار نیاز داریم که با رویکرد مردمی سازی طراحی شود، در حد متوسط نظام رفتاری و سبک زندگی باشد و عدم جنگ نرمی شدن مسئله حجاب را هم به همراه داشته باشد.
وی به ارائه راهکار پرداخت و گفت: در مناطق آزاد دو شکل از مکان و بنا وجود دارد که یکی مکانهای تجاری و تفریحی است که نظامی بر آن حاکم است و باید بلیط خریداری شود و قانون مالیات حاکم است بنابراین ما میگویم اینجا حاکمیت حاکم است. نوع دوم مناطقی است که قاعده خاصی ندارد مثل طبیعت بکر که خیلی مکان شلوغی نیست. هر دوی این مکانها باید مورد توجه باشد اما به شکل متفاوت.
وی در ادامه مثالی از مناطق کویری که در آنجا تعداد افراد کم و منطقه بیابانی است زد و گفت: در مواجه اول بیابان یعنی جایی که هیچ قاعدهای وجود ندارد، یعنی آزادی مطلق، خلوتی و گمنامی که همه این قاعدهها باعث میشود که تقریبا کشف حجاب آنجا معمول باشد و از کنار هر تپه یا درختچهای که رد میشوی یک جمع آزاد و راحت نشستهاند. اما وقتی وارد کاروانسرای شاه عباسی میشویم که کاروانسرای خاص قدیمی و دولتی است انجا دیگر پرچم جمهوری اسلامی بالاست لذا آنجا قاعدهپذیر است و نباید کشف حجاب معمول باشد.
علمالهدی اظهار کرد: در چنین محلهایی حتی کارمندان میتوانند متذکر گردشگران بشوند و بگویند اگر حجاب را رعایت نکنید ما جریمه میشویم. جایی که پرچم هست یعنی جایی که قاعدهمند هست باید کارمندان و کارکنان بخش خصوصی و دولتی خودشان مقید به حجاب و رعایت قانون مدنی شوند و به مشتری نیز متذکر شوند که عدم رعایت قانون مدنی هزینهزا است. برخی مکانها قاعدهپذیر نیست اما در مناطقی که قاعده پذیر است باید همراهی کارکنان را داشته باشیم. در برخی از مناطق خود کارکنان و سیستم با کشف حجاب همراهی میکنند لذا باید الزامی برای کارکنان به جهت سیاستهای تنبیهی و سلبی داشته باشیم.
علمالهدی تصریح کرد: این مسئله مثل مالیات یک امر واضح است و میتوانیم از ماموران انتظامات که به نام سکیوریتی در آنجا حضور دارند برای تذکر دادن استفاده کنیم و وزارت کشور، اداره امکان، سازمان بنادر و کشتیرانی، سازمان هواپیمایی کشوری، تورهای گردشگری همه موظف به رعایت این قانون توسط ابلاغیه مناطق آزاد خواهندبود این یک چیز واضح و یک سیاستگذاری مشخص است و در جای خودش قابل پذیرش است.
وی ادامه داد: ورود مأموران انتظامی نسبت به کشف حجاب و عدم رعایت قانون کشور کاملا موجه است؛ خواهش میکنم این امر را با مردمی سازی مخلوط نکنید این امر یک امر حاکمیتی و سیاستگذاری است و گردشگر آن را میپذیرد.
وی در جمعبندی از بخش دوم سخنان خود گفت: باید این تصور که بیحجابی برای غالب مردم عادی شده شکسته شود پس به صورت دورهای باید از خواهران و برادران مذهبی، حزب الهی، بسیجی و بومی بخواهیم در ایام شلوغ و زمانهای شلوغ در مناطق آزاد حضور داشته باشند تا جو غالب جابهشود.
علمالهدی تأکید کرد: حوزه عمومی رفتارها را تغییر میدهد و مردم میخواهند از رفتار اقلی به رفتار حداکثری پناه ببرند بنابراین میتوان با بسیج نیروهای حزب الهی، مسجدیها، نهادهای مردمی و گروههای اجتماعی که دغدغه عفاف و حجاب را دارند این عملیات را انجام داد.
سالمسازی اخلاقی محیطهای گردشگری
وی به مسئله سالمسازی اخلاقی محیطهای گردشگری نیز اشاره کرد و گفت: دولت آزادسازی سواحل را به خوبی پیش برده، حالا مسئله سالمسازی حضور خانواده مطرح است. خانوادهها به امنیت روانی و اجتماعی نیاز دارند و این وقتی حاصل میشود که هنجارهای معقول مردم حاکم شود. پس بنابراین سالم سازی اخلاقی سواحل و محیطهای گردشگری قابل پذیرش مردم است و شهرداریها باید پیش قدم شوند و نه تنها غرفههای خاصی را با شعار سالمسازی محیطهای اخلاقی گردشگری داشته باشند بلکه مردم را نیز به مسئله سالمسازی اخلاقی توجه دهند.
علمالهدی از اجرای طرحی با عنوان چهارشنبههای طلایی در شیراز سخن گفت و تشریح کرد: در این طرح ۱۶ غرفه در ۱۶ منطقه شیراز قرار دادند که به افرادی که پوشش خوبی نداشتند یک عکس شهید، یک روسری و یک کتاب هدیه داده میشود و در داخل غرفه گفتوگویی در مورد حجاب با آنها صورت میگرفت که بسیار مورد اقبال مردم قرار گرفت.